ย้อนไปในอดีต ‘ธนาคาร’ ที่เราทุกคนรู้จักมีไว้เพื่อให้คนได้เข้าไปทำธุรกรรมต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นเปิดบัญชี ฝาก ถอน โอน กู้ยืมและอีกมากมาย เขยิบเข้ามาอีกหน่อยก็มีตู้ ATM ตามจุดสาธารณะมากมายให้เราได้ทำธุรกรรมทางการเงินสะดวกขึ้น บางอย่างก็ไม่ต้องเดินทางเข้าไปที่ธนาคาร ต่อมาก็มี Mobile Banking ที่ช่วยให้เราจับจ่ายแบบออนไลน์ได้สะดวกยิ่งกว่าเดิม ซึ่งปัจจุบันร้านส่วนใหญ่ก็สามารถโอน หรือสแกนจ่ายกันหมดแล้ว ไม่ต้องพกเงินสดแบบเมื่อก่อน
และสิ่งที่กำลังจะเกิดขึ้นในอนาคตอันใกล้ในวงการธุรกิจการเงินก็คือ Virtual Bank ธนาคารเสมือนจริง หรือเรียกอีกชื่อว่า ธนาคารดิจิทัล กำลังเป็นหัวข้อที่ถูกพูดถึงและมาแรงมาก ๆ ในตอนนี้ หลายคนอาจจะยังไม่รู้จักว่ามันคืออะไร ทำไมถึงเป็นเทรนด์ที่ถูกพูดถึงในวงการธุรกิจการเงินขนาดนี้ แล้ว ต่างจากธนาคารปัจจุบันนี้อย่างไร มีข้อดีข้อเสียอย่างไร ไปดูคำตอบพร้อมกันเลย
Virtual Bank คืออะไร ?
Virtual Bank หรือธนาคารดิจิทัล เป็นเหมือนธนาคารออนไลน์เต็มรูปแบบ เพราะจะไม่มีสถานที่ตั้งที่ให้บริการทางกายภาพอย่างสำนักงานใหญ่ สาขาย่อยหรือตู้ ATM ที่เห็นกันอยู่ทุกวันนี้แล้ว ไม่มีเวลาปิด ค่าบริการขั้นต่ำ ทุกคนสามารถใช้บริการทำธุรกรรมทางการเงินต่าง ๆ บนดิจิทัลทุกขั้นตอน บางประเทศก็เรียก Digital Bank
ความต่างระหว่าง Virtual Bank กับ Bank
ข้อแตกต่างที่เห็นชัดเจนเลยคือ Virtual Bank จะไม่มีสำนักงาน ตู้ ATM และด้วยความที่ Virtual Bank นั้นทำธุรกรรมทางออนไลน์ ค่าบริการและดอกเบี้ยจึงไม่เหมือนธนาคารแบบเดิม ซึ่งหนึ่งสิ่งที่ Virtual Bank กับ Bank มีเหมือนกันคือ Mobile Banking App ส่วนระบบจัดการบริหารงานธนาคาร (Core banking system) จะเป็นเทคโนโลยีที่ใหม่กว่าและก้าวหน้าขึ้น ต่างจากธนาคารแบบเดิมที่เป็นเทคโนโลยีเก่าที่ยังขาดความยืดหยุ่นในการเชื่อมต่อกับระบบงานอื่น ๆ
ซึ่งผู้ที่จะจัดตั้ง Virtual Bank ก็ต้องมีความเชี่ยวชาญการให้บริการผ่านระบบดิจิทัลและมีความรู้ด้านเทคโนโลยีเพื่อมาปรับใช้ รวมไปถึงมีข้อมูลที่หลากหลาย ทั้งข้อมูลด้านการเงินหรือข้อมูลทางเลือก เช่น พฤติกรรมการใช้จ่ายเพื่อวิเคราะห์ความเสี่ยงและพฤติกรรมของลูกค้าได้
Virtual Bank ทำธุรกรรมอะไรได้บ้าง
นอกเหนือจากการฝาก โอน ถอนเงิน ชำระเงินหรือธุรกรรมที่เป็นพื้นฐานของธนาคารแล้ว ยังสามารถทำด้านอื่นอย่าง การลงทุน หรือประกันภัย รวมไปถึงการติดต่อสอบถามและร้องเรียนปัญหาต่าง ๆ ของผู้ใช้งานบนระบบดิจิทัลได้ด้วย
ประโยชน์ของ Virtual Bank
ผู้บริโภคได้รับความสะดวกสบายกว่า
เพราะ Virtual Bank นั้นช่วยให้ผู้บริโภคสามารถทำธุรกรรมทางการเงินได้ในเวลาที่ต้องการบนช่องทางออนไลน์ ไม่ต้องเสียเวลาเดินทางไปสำนักงาน หาตู้ ATM หรือแบกเอกสารมากมาย แต่ทำได้จากสมาร์ทโฟนที่พกติดตัวตลอดหรือคอมพิวเตอร์ก็ได้
ต้นทุนในการลงทุน Virtual Bank ถูกกว่า
Virtual Bank นั้นช่วยประหยัดเวลา พลังงานและเงินทุนที่ใช้ในการดำเนินงานด้านต่าง ๆ มากกว่าธนาคารพาณิชย์แบบเดิม จึงมีแนวโน้มว่าบริการใหม่ ๆ ที่จะออกมาอาจได้ด้วยต้นทุนที่ต่ำกว่า เช่น ดอกเบี้ยเงินฝากที่ดีกว่า เก็บค่าธรรมเนียมถูกกว่าเดิมมาก และด้วยการนำเอาเทคโนโลยีมาใช้ก็จะไปลดค่าใช้งานส่วนต่าง ๆ ได้อีก แทนที่เงินทุนที่นำไปสร้างตึกสำนักงานใหญ่และย่อย รวมถึงตู้เงินต่าง ๆ
ผู้บริโภคสามารถควบคุมบัญชีตัวเองได้อิสระกว่า
ระบบของ Virtual Bank ทำให้ผู้ใช้บริการหรือลูกค้าสามารถควบคุมบัญชีตัวเองได้มากขึ้น ทั้งการทำธุรกรรม การประมาณการใช้จ่ายเงิน ไม่จำเป็นต้องเข้าไปสำนักงานใหญ่เพื่อขอเข้ารายการบัญชีต่าง ๆ
เข้าถึงสินเชื่อรายย่อยและเอสเอ็มอีง่ายขึ้น
Virtual Bank จะช่วยให้การเข้าถึงสินเชื่อรายย่อยและเอสเอ็มอีง่ายขึ้น และยังมีบริการสำหรับผู้ประกอบการ SMEs รายย่อยอย่างการเชื่อมบัญชีเงินฝากกับระบบทำบัญชีออนไลน์ ด้วยการสร้างข้อมูลรอยเท้าดิจิทัลของภาคครัวเรือนและภาคธุรกิจผ่านการโอนหรือชำระเงินผ่านสถานบันการเงิน หรือเงินอิเล็กทรอนิกส์ เพื่อชำระคืนสินเชื่อและบริการผ่านร้านค้า
นำเสนอบริการรูปแบบใหม่และตอบโจทย์
ข้อมูลจากร้านค้าและแพลตฟอร์มต่าง ๆ ที่ใช้ Virtual Bank จะกลายเป็น Alternative data ที่ช่วยให้ผู้ให้บริการสามารถนำข้อมูลนี้ไปพัฒนาบริการทางการเงินรูปแบบใหม่เพื่อให้ตอบโจทย์ผู้ใช้งานที่มีพฤติกรรมที่เปลี่ยนแปลงไปเรื่อย ๆ ในอนาคต จากเดิมกลุ่มลูกค้ารายย่อยที่ไม่มีรายได้ประจำหรือไม่มีหลักฐานแสดงรายได้ เรื่องจากผู้ประกอบการธุรกิจไม่มีข้อมูลเพียงพอที่จะประเมินความสามารถและความเต็มใจในการชำระหนี้
ความสุ่มเสี่ยงของ Virtual Bank
ความน่าไว้วางใจของ Virtual Bank
เพราะ Virtual Bank เป็นการทำธุรกรรมบนออนไลน์ ซึ่งเป็นจุดที่ผู้บริโภคนั้นกังวลเรื่องความปลอดภัย เลยต้องทำให้ลูกค้านั้นสามารถไว้ใจและหายกังวลเรื่องนี้ให้ได้ เพราะโลกออนไลน์ไม่สามารถจับต้องได้ทุกอย่างและตลอดเวลา พวกเขาจะกังวลว่าวันหนึ่งเงินของพวกเขาอาจหายไปเลยได้หรือไม่
ความต่อเนื่องในการให้บริการของระบบ
ในมุมของผู้บริโภคถ้าจะให้ใช้บริการบนช่องทางออนไลน์ ไม่มีสำนักงานหรือตู้ตามจุดสาธารณะ ระบบไอทีของ Virtual Bank ต้องสามารถรองรับการบริการได้ต่อเนื่อง ไม่มีการหยุดชะงัก เช่น ระบะเวลาที่ระบบขัดข้องรวมทั้งปี ไม่เกิน 8 ชั่วโมง และระยะเวลากู้คืนระบบแต่ละครั้งไม่เกิน 2 ชั่วโมง
ประสิทธิภาพในการดูแลลูกค้า
ความคาดหวังของผู้บริโภคต่อ Virtual Bank คือต้องให้บริการและคุ้มครองดูแลผู้ใช้บริการผ่านช่องทางดิจิทัลอย่างมีประสิทธิภาพ และต้องมีแผนรองรับการดำเนินการธุรกิจอย่างต่อเนื่องที่ระบุขั้นตอนให้ลูกค้าถอนเงินออกได้เมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน
ความเหมาะสมของการใช้บริการจากผู้ให้บริการภายนอก
Virtual Bank สามารถ Outsource งานที่ไม่เกี่ยวกับการตัดสินใจเชิงกลยุทธ์และระบบไอทีที่ได้ ส่วนการ Outsource ระบบงานหลักธนาคารและโครงสร้างพื้นฐานด้านไอทีที่เกี่ยวกับระบบ core banking ต้องขอนุญาต ธปท. รายกรณี โดย ธปท. จะประเมินความเสี่ยงและผลกระทบกับลูกค้าและระบบสถาบันการเงินอีกครั้ง
ตอนนี้มีหลายประเทศที่มี Virtual Bank แล้ว และยังมีจำนวนผู้ใช้งานมากสุดหลักพันล้านคนอีกด้วย อย่างจีน อังกฤษ สหรัฐฯ บราซิล ญี่ปุ่น เกาหลีและอีกมากมายในขณะนี้ประเทศไทยอยู่ในขั้นตอนของการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานใบอนุญาต Virtual Bank ซึ่งมี 3 เจ้าใหญ่ที่ยื่นแสดงคำร้องคือ AIS และ Gulf / True DTAC และ ธนาคารกรุงไทย
